Алматыдағы ботаникалық бақта сирек кездесетін 103 өсімдікті үсік шалды
АЛМАТЫ. KAZINFORM – Алматының Бас ботаникалық бағының аумағында 1969 жылы салынған экспозициялық жылыжай бар. Ондағы қайта құрылымдау жұмыстарының созылып кетуіне байланысты жүзден астам тропикалық өсімдік қыста үсіп қалды. Kazinform агенттігінің тілшілері онда қандай тропиктік өсімдіктер өсетінін және олардың қаншасы алдағы қыста шыдамауы мүмкін екенін білді.
Осыдан 55 жыл бұрын салынған жылыжай қазір апатты жағдайда тұр. Оның ауданы – 1 025 шаршы метр. Мұнда сирек кездесетін тропикалық өсімдіктер өсіріледі.
Тропикалық және субтропикалық өсімдіктер зертханасының меңгерушісі Шолпан Мүрсалимованың айтуынша, оранжереяда құрылысы басталған кезде коллекцияда 500-ден астам өсімдік түрі болған. Қазір оның 103-і үсіп қалған.
«Олардың ішінде 60-80 жылдық өсімдіктер де бар. Енді оларды қалпына келтіре алмаймыз. Кейбіреулерінің тұқымы коллекциялық қорда бар. Ал жерде тұрған өсімдіктер аман қалды, биік өскендері суыққа шыдамады», - дейді Шолпан Мүрсалимова.
Мамандардың сөзінше, 2022 жылдың қысы аязды болды, бірақ соған қарамастан, өсімдіктердің басым бөлігін сақтап қалды. Суық түспей тұрып коллекциялық қордағы құрма, стрелиция, фикус, агава, анарды басқа жаққа ауыстырды.
Шолпан Мәсәлімова тропикалық және субтропиктік өсімдіктердің суық температураға бейімделмегенін атап өтті.
«Ботаникалық бақ жылыжайлары қалыпты климатта өмір сүре алмайтын көптеген өсімдік үшін бірегей жағдайларды қамтамасыз ете отырып, биоәртүрлілікті сақтау, зерттеуде маңызды рөл атқарады. Жылыжайдың ішінде температураны, ылғалдылықты, жарықтандыруды және желдетуді реттеу арқылы әртүрлі өсімдіктер үшін оңтайлы жағдай жасауға болады», - дейді ол.
Бақ заңгері Ерік Тойжанов 2020 жылы құрылысқа қатысты жобалық-сметалық құжаттама әзірленіп, мемлекеттік сараптамадан өткенін айтты.
2022 жылы конкурс қорытындысы бойынша келісім-шарттар жасалды, мердігер сол жылы жұмысын бастады, бірақ 2022 жылдың соңына қарай құрылыстың сметалық құнын көтеруді талап етіп, құрылыс жұмыстарын тоқтатты.
«Келісім 2022 жылдың ақпан айында 1,5 млрд теңгеге жасалған. Шарт бойынша олар нысанды 2023 жылдың 14 маусымында бітіруі керек еді, бірақ орындамады. Осыдан кейін компанияны мемлекеттік сатып алудың жосықсыз қатысушысы деп тану үшін сотқа жүгіндік. Біздің шағым 2023 жылдың тамыз айында қанағаттандырылды, сонымен қатар сот оларға құрылысты аяқтауды міндеттеді. Бірақ сол сәттен бастап олар ешқандай шара қолданбай, құрылысты толығымен тоқтатып, сот шешімін орындамады. Оларды қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін Әділет департаментіне хабарластық», - деді заңгер.
Осыған байланысты Ботаника және фитоинтродукция институты «Строительная компания ШАХ» ЖШС-ін мемлекеттік сатып алудың жосықсыз қатысушысы деп тану және құрылыс жұмыстарын аяқтап, нысанды пайдалануға беру жөніндегі міндеттемелерін орындауға мәжбүрлеу туралы талап сотқа арыз берді.
Бүгінгі күнге дейін Ботаника және фитоинтродукция институты барлық сот процестерін, соның ішінде апелляциялық сот инстанцияларында да жеңіп шықты. Соған қарамастан мердігер құрылыс жұмыстарын аяқтаған жоқ. 2024 жылдың 30 сәуірінде «Строительная компания ШАХ» ЖШС-мен келісім-шарт мерзімі аяқталды.
Ерік Тойжанов жаңа мердігерді табу үшін барлық процедуралардан өтіп, қайтадан жаңа тендер жариялау қажет – бұл процесс көп уақытты қажет ететінін баса айтты. Сондықтан Ботаникалық бақ қазір демеушілерді іздеуде.
«Егер қазір бұл мәселені шешетін демеуші табылса, теориялық тұрғыда біз оны уақытында жасай аламыз. Біз үшін қазір ең бастысы – жылыжайдың төбесін жауып, жылытуды бастау. Ал, қалған абаттандыру жұмыстарын қыс мезгілінде немесе келесі жылдың басында жүргізуге болады», - деді ол.
Бұған дейін қазіргі қиын жағдайға байланысты Ботаникалық бақ көмекке зәру екенін, жылыжайды қайта жөндеу жұмыстарын аяқтау үшін демеушілер, меценаттар іздеп жатқандарын хабарлаған болатын.
