Эгей теңізінде жер сілкінісінің жиілеуі Түркия мен Грекияға қатер төндіреді
АСТАНА. KAZINFORM – 26 қаңтардан бері Эгей теңізінде 750-ден астам жер асты дүмпуі сезілді. Ал бұл жайт аталған өңірдегі сейсмикалық белсенділіктің жоғары екендігін білдіреді. Осыған орай Kazinform агенттігінің меншікті тілшісі сейсмологтардың пікірін ұсынады.
Өңірге үлкен қатер төніп тұр
750 дүмпудің ішінде ең қуаттысы магнитудасы 4,9 баллға жеткен жер сілкінісі болды. Аталған деректі ұсынған Түркия Үкіметі жанындағы Төтенше жағдайлардың алдын алу және салдарын жою басқармасы (AFAD) соңғы күндері орын алып жатқан сейсмикалық оқиғалар өңір үшін үлкен қауіп екендігін растап отыр. Ал бұл жайт халықтың да жергілікті биліктің де, сарапшылардың да алаңдаушылығын туғыза түсуде.
Мамандар Мугла мен Айдын сынды жағалауда орналасқан туристік өлкелер айрықша алаңдаушылық туғызатынын алға тартады. Бұл аудандар көптеген турист үшін өте тартымды және де кез келген сейсмикалық белсенділікдің пайда болуы адамдардың қауіпсіздігі мен инфрақұрылымға айтарлықтай әсерін тигізуі мүмкін.
Бұған дейін Түркия президенті Реджеп Тайип Ердоған Эгей теңізіндегі жер сілкінісіне қатысты мәлімдеме жасап, табиғи апатқа алдыбн ала дайындық жүргізу маңызын атап өткен болатын.
- Ендігі уақытты жергілікті билік бұл мәселеге айрықша мән беруі және саяси дивиденттердің соңына түспей, қалалық трансформация жобаларының көмегімен өздері басқарып отырған қалаларды жер сілкінісіне дайындауы тиіс екендігін мәлімдегім келеді, - деп атап өткен еді Түркия Президенті.
Сейсмикалық белсенділік себептері
Жергілікті сейсмологтар, оның ішінде танымал сарапшы Наджи Гёрюр Грекияға тиесілі Киклад архипелагының ең оңтүстігіндегі Санторини аралынан 25 шақырым қашықтықта орналасқан ауданда “үлкен жарылу” орын алуы мүмкін екенін айтады. Олардың пайымынша, аталған аудандағы геологиялық белсенділік бірден бірнеше, атап айтқанда Африкалық, Анатолиялық, Еуразиялық және Арабиялық тектоникалық тақтаның соқтығысуынан туындауы мүмкін. Бұл жайт тек қуатты жер сілкінісіне ғана түрткі болмай цунами тудырып, Түркия мен Грекияның жағалауда орналасқан қалалары үшін жағдайды барынша күрделендіре түседі.
Санторини аралындағы жер сілкінісі күшейіп келе жатыр. Жергілікті тұрғындар таудан түтіннің будақтағанын, дүрілдеген дыбыстың естілетіндігін айтады. Арал Түркияның Фетхие шипажай қаласынан пароммен 5 сағатта жететін жерде орналасқан. Қарқынды сесмикалық белсенділік Грекияның Иос, Аморгос, Анафи және оның төңірегіндегі өзге де аралдарда да жалғасып жатыр.
Наджи Гёрюр Эгей теңізі ауданында сейсмикалық белсенділіктің артуы тосын жайт еместігін алға тартады. Оның болжамынша, жер сілкінісі ықтималдығы мұнан да көп болуы мүмкін. Ал цунамидың орын алуы жағалаудағы туристік аймақтар үшін айрықша қауіп тудырады. Өлім-жітім мен қирандылар өте көп болу ықтимал.
Билік қолға алғкан шаралар және ТЖ-ға дайындық
Эгей теңізі аймағындағы Түркияның 5 өлкесінің, оның ішінде Мугла, Измир, Айдын, Денизли және Маниса қалаларының мэрі артып келе жатқан қатерге жауап ретінде шұғыл саммит шақырылатынын жария етті. Кездесуді басты мақсаты – инфрақұрылымды нығайту бойынша күш-жігерді үйлестіру, сонымен қатар орын алуы мүмкін төтенше жағдайға халықты дайындау.
Алдын ала ескерту жүйелеріне, құрылыс сапасын жақсартуға, ғимараттар мен нысандардың сейсмикалық төзімділігін қамтамасыз етуге, сондай-ақ жергілікті тұрғындар мен туристерді жер сілкінісі немесе цунами орын алған кезде қалай әрекет етуге оқытуға айрықша назар аударылмақ. Айта кетерлігі, бұл аудандардың экономикасында туризм негізгі рөл атқарады және кез келген стандарттан тыс жағдай үлкен экономикалық шығынға душар етуі ықтимал. Сол себепті де орын алу мүмкін апатқа дайындық барған сайын өзекті бола түсуде.
Грекия да үнсіз отырған жоқ. Елдің премьер-министрі Кириакос Мицотакис дабылдың ең жоғары деңгейін жария етіп отыр.
- Біз қазірдің өзінде орын алуы мүмкін апатқа дайындалып жатырмыз, - деді Кириакос Мицотакис.
Аралдардағы азаматтардың саны басым. Адамдар әуе және паром қатынасымен тасымалдау үшін қосымша рейстер де қатынап жатыр.
Грекияның сейсмология профессоры Манолис Скордилис арал жағалауындағы сейсмикалық белсенділік зор алаңдаушылық туғызатындай қатер төндіріп тұрғанын алға тартады. Қазіргі уақытта ұзындығы шамамен 30 шақырымды құрайтын жарықшақ бойының белсенділігі өте жоғары болып тұр. Дәл осы жарықшақ 1956 жылы магнитудасы 7,3 балл болған жер сілкінісінің орын алуына себеп болған еді. Сарапшылар цунами тұрып, қуаты 7-8 баллға жететін жер асты дүмпуының орын алуы мүмкін екендігін ескертіп отыр.
Ал түріктің сейсмолог ғалымы Джелал Шенгёр аралда Санторини жанартауы оянуы мүмкін екенін айтады.
Туризмнің өңір экономикасына әсері
Түркияның танымал шипажайлары мен аралдарын қамтитын Эгей аймағы барлық уақытта да көптеген турист үшін өте тартымды. Алайда, сейсмикалық белсенділік саяхаттаушылардың қауіпін күшейтіп тұр. Сондықтан да жергілікті билік өңірдің демалыс үшін қауіпсіз бағыт ретіндегі имиджін нығайту жұмысын жандандырып жатыр.
Әсіресе екіұшты жағдайда туристік тартымдылық сақтап қалу жедел іс-қимылды талап етеді. Шұғыл шаралар қабылдау және жаңа нысандар құрылысына бақылауды күшейту – орын алуы мүмкін қатерді азайтуға және қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған маңызды қадам.
Қаңтар айының соңғы күндерінде Эгей теңізінде байқала бастаған сейсмикалық белсенділік Түркия үшін де, Грекия үшін де үлкен қатер болып отыр. Екі елдің билігі халық пен туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сонымен қатар орын алуы ықтимал экономикалық және әлеуметтік салдарды азайту үшін үшін жедел шаралар қабылдауы тиіс.
- Volcano Discovery сейсмологтарының дерегіне сәйкес, соңғы 2 күнде магнитудасы 3 баллдан астатын жер сілкінісінің жалпы саны 115 пайызға артты. Әлемдік сейсмологиялық орталықтар белсенділік деңгейін “өте жоғары” деп бағалап отыр. Тіпті оны “төтенше” деңгейге дейін көтеруге дайын, деп хабарлады EarthquakeTrack.
Айта кетерлігі, Жерорта мен Қара теңіздер де Африкалық және Еуразиялық литосфералық тақталардың соқтығысу аймағында орналасқан. Бұл да жер қыртысына қосымша ауыртпалық түсіреді.
Еске салайық, Түркияда жойқын екі зілзала 2023 жылы 6 ақпан күні Кахраманмараш өлкесінде болды. Магнитудасы 7 балдан асты. Тербеліс елдің 10 провинциясында, сондай-ақ көршілес мемлекеттерде, соның ішінде Сирияда сезілді. Табиғи апаттан Түркияға келген шығын 105 млрд доллардан асты.
Соңғы ресми деректерге сәйкес, зілзала 50 096 адамның өмірін қиды. 107 204 адам зардап шекті.
