Қымыздың пайдасы: Дәстүрлі қазақ сусынының денсаулыққа әсері қандай
АСТАНА. KAZINFORM – Қазақ халқының ежелгі, дәстүрлі сусыны қымыздың құрамында көптеген пайдалы элемент пен микроэлементтер бар. Бұл сусын шөлді қандырып, денсаулықты нығайтуға көмектеседі.
Қымыздың құрамында көптеген пайдалы элементтер бар. Атап айтсақ:
Аққу протеиндері: Қымызда сүт протеиндерінен бөлек, ашыту процесінде пайда болатын белоктар да болады. Бұл дене жасушаларының қалпына келуіне, иммунитетті күшейтуге көмектеседі.
Витаминдер: Қымызда А, В1, В2, В12, С және Д витаминдері бар, олар ағзаның түрлі жүйелерінің дұрыс жұмыс істеуіне әсер етеді. В витаминдері жүйке жүйесін реттеп, стрессті төмендетеді.
Минералдар: Қымыздың құрамында кальций, магний, калий, фосфор және темір сияқты маңызды минералдар бар. Бұл минералдар сүйектерді нығайтуға, жүрек-қан тамырлары жүйесінің жұмысын жақсартуға және қан құрамын қалыпқа келтіруге әсер етеді.
Микроэлементтер: Қымызда мырыш, марганец, мыс, йод және селен сияқты микроэлементтер бар, олар ағзадағы метаболизмді реттеп, жасуша деңгейінде түзетулер жасауға көмектеседі.
Қымыз – дәстүрлі қазақ сусыны, денсаулыққа көптеген пайдалы әсері бар. Ол иммунитетті нығайтып, асқазан-ішек жүйесін реттеп, жүйке жүйесін тыныштандырады. Сонымен қатар бұл сусын тері мен шашты күшейтіп, дене күшін қалпына келтіруге көмектеседі. Әрине, қымызды дұрыс әрі мөлшермен тұтыну оның барлық пайдалы қасиетін толықтай сезінуге мүмкіндік береді.
Қымыз бағасы қымбаттап барады
Қымыз әлеуметтік азық-түлік санатына жатпайды. Бірақ тұтынушылар көп. Кейінгі кездері дүкен сөрелеріндегі ұлттық сусынның бағасы шарықтап бара жатқанын жиі байқаймыз. Бұдан бөлек, саумалға да сұраныс артып келеді. Әсіресе, сауын уақытын келісіп, саумалды жылы күйінде ішетіндер көбейген.
– Өзіміздің тұрақты тұтынушыларымыз бар. Күнделікті бір уақытта сауын кезінде келіп тұрады. Негізінен саумалды жылы күйінде ішкен дұрыс. Сонда пайдасы көбірек болады. Тіпті мұны медицина мамандары да растап отыр. Әзірге біз саумалды 200 граммын 200 теңгеден сатып жатырмыз. Келушілер де риза. Баға қолжетімді деп ойлаймын, - дейді кәсіпкер Батырбек Қошқарбаев.
Мәселен, Астанада ысталған табиғи қымыдың 1 литрі 1 500-1 800 теңгенің аралығында саудаланады. Ал, елдегі маркетплейстердегі баға әлдеқайда төмен. Кемі 1 000 теңгеден басталады. Өңірлердегі көрсеткішті бұған дейінгі шығарылымда айтқан болатынбыз.
Қыста сауылған саумал мен жазда бапталған қымыздың айырмашылығы қандай
Мәселен, Астана маңындағы Шұбар ауылында қыста да қымыз үзілмейді. Себебі, елорда іргесіндегі елді мекенде қара суықта да бие байлап, саумал сапырып отырған азамат бар. Ол екі адамды жұмыспен қамтып, кәсібінен нәсіп тауып отыр. Ақ қар, көк мұзда қымыз ашытып, күбі пісу оңай іс емес. Десе де тәуекелге бел буып, пайдалы істі қолға алған кәсіпкермен Зұлқарнай Ермұратұлы сұхбаттасып көрді.
Баянауылдық Батырбек жастайынан жүйрік жаратып, көкпар тартады. Жылқы малының қыр-сырын жақсы меңгерген ол қалаға көшсе де, ауыл өмірінен алыстаған емес. Астана маңындағы Шұбар елді-мекенінде бие сауып, кәсібін дөңгелетіп отыр.
– Қазір 4 бие байлап отырмыз. Күніне 20 литрдей қымыз шығады. Халық ақырып біртіндеп үйреніп жатыр. Оның үстіне саумал ішемін деп келіп жатқан кісілер бар. Сұраныс көбейсе, биелерді дк көбейтеміз. Бірақ, 20 биеге дейін байлау жоспарда бар. Ол енді уақыттың еншісінде, - дейді кәсіп иесі Батырбек Қошқарбаев.
Қара суықта бие байлап, күбі пісу оңай шаруа емес. Оның үстіне сабадағы сар қымызға сұраныс та артып келеді. Сол себепті кәсіп иесі бүгінде екі адамды жұмыспен қамтып отыр. Қорадағы қамбар ата тұқымын байлап, қымыз баптауға дейін осы азаматтардың мойнында. Ал, Батырбек өзі әлеуметтік желі арқылы кәсібін жүргізеді. Айтпақшы, қымыз баптау ісіндегі ең күрделі жұмыстың бірі ол – күбіні ыстау. Себебі, өнімнің күйі, дәмі, түсі осыған байланысты болады.
– Күбіні жақсылап тұрып жуып, қаймағын жағып, тобылғыға ыстаймыз. Оның өзі бірнеше сағат уақыт алады. Түтінге ыстамасақ, қымыз ашымайды. Дәмі де шықпайды, бабына келмейді. Сол үшін ысталынады. Бірақ кейбір ауыл көрмеген адамдар ысталған қымызды ұнатпайды. Керісінше, қымыздың ең негізгі дәрумендері осы ысталған қымызда болатынын біле бермейді, - деп түсіндірді атбегі Дәурен Есмағамбетов.
Жаңа сауған саумалды ашыту процесі шамамен бір күн уақыт алады. Бұл істі жылдамдату үшін қымыздың ашытқы қорын көбірек құю керек. Айта кету керек, қымызды пәсудің өзіндік әдісі бар екен. Мысалы, піспекті күбінің түбіне тигізуге болмайды. Ал, қымыз толыққанды бабына келу үшін ең кемі 1 000 рет пісу керек.
Қымыз бен саумалдың емдік қасиетін естіп те, көріп те жүрміз. Бірақ бұл табиғи сусынның өкпе ауруларына шипа екенін бірі білсе, бірі біле бермейді. Ал, жазда сауылған саумал мен қыстағы қымыздың айырмашылығы қандай? Гастроэнтеролог мамандардан сұрап көрдік.
– Медицинаның атасы Боткин айтады: Ол өкпенің сырқатына арналған бірден-бір ең шипалы сусын деп. Қыста сауылған малдың саумалына келетін болсақ, ол әрине жақсы. Шамалы болса да айырмашылығы болуы мүмкін. Бірақ ол нәтижеге әсер етпейді. Оның да нәтижесі оң болады деген сөз. Бірақ қазір шығып жатқан неше түрлі құрғақ саумалдардан қарағанда табиғи өнімнің сапасы жоғары болады. Ал, әлеуметтік желіде күнде жарнамаланатын дәрілік препараттардың елдік қауқары көп деп айта алмаймын, - дейді ПІБ медициналық орталық ауруханасының гастроэнтеролог дәрігері Бақытжан Бейімбетов.
Бүгінде қымыз бен саумалдың потенттелген түрлері көп. Олардың жасалу әдістері де әртүрлі. Мысалы, капсула түріндегі өнімдердің ешқандай емдік әсері жоқ. Тұтынатын болсаңыз тек, сублимациялы әдіспен жасалған өнімді алу керек,-дейді дәрігер. Ол – табиғи қымызды -55 градуста тоңазытып барып, ұнтақ күйіне айналдыру тәсілі.
