Қызылордада ағаштар қурап жатыр
ҚЫЗЫЛОРДА. KAZINFORM — Қызылордада ағаштар шөлге шыдамай қурап жатыр. Оның есебін жасап, бақылап отырған ешкім жоқ. Қала тұрғыны, табиғат жанашыры Болат Нұрқожаев Kazinform тілшісіне мәселенің мән-жайын ашып берді.
Ол қаланың Сұлтан Бейбарыс көшесіндегі көшеттерге 7-8 жылдан бері күтім жасап келеді. Алайда, түрлі себептерге байланысты жайқалған жасыл желектің күйі кетіп барады.
— Мен осы аумақты өз күшіммен бір талын да өлтірмей жайқалтып бергенмін. Абаттандыру деген сылтаумен бәрін бүлдірді. Нұрсұлтан Назарбаев даңғылы да соның кебін киді. Жауапты орындарға қаншама рет шағымдансам да құлақ асқан бір жан болған жоқ. Жерін көтеріп, ағаштар өздігінен суарылмайтын етіп қойды. Соның кесірінен Назарбаев даңғылында мыңдаған тал өлді, дәл сондай жағдай енді Бейбарыс көшесінде қайталанып жатыр. Оларды оңай жолмен, ешқандай шығынсыз сақтап қалуға болады. Бірақ жолға төселген тақтайшаларды алғысы келмейді. Біздің өңірде автоматты суару жүйесі гүлзарға (газон — ред.) ғана жарайды. Онда да көгалдың көбі үшін ауызсу қолданылып отыр, ал бұл шығын халықтың тарифіне қосылады, — деді Болат Нұрқожаев.
Табиғат жанашырымен бірге біз Сұлтан Бейбарыс көшесін аралап, жағдайды байқап көрдік.
— Ана мен бала орталығының алдындағы талдар жаппай өлгенін көргенде шулап қоя салдық. Енді жақын маңдағы ғимараттарды қоршай егілген талдар да өліп жатыр. Желектің жағдайын бақылайтын, суарылуын қамтамасыз ететін ешкім жоқ, кімнің жауапты екенін де таппайсыз. Көптеп терек екті, бірақ ол шөлге шыдамсыз, 5-6 жылдан кейін қурай бастайды. Біздің өңірге климатқа бейім көшеттер отырғызған тиімді. Бірақ ол үшін суару жүйесін қалыпқа келтіріп, жерді құнарландыру керек. Осы мәселелер шешілмегесін нәтиже жоқ. Теректер қазір бой түзеп тұрғанымен бірнеше жылдан соң өледі. Суару техикасы жетпейтінін де бұрыннан айтып жүрмін, егер тыңдар құлақ болса, — деді қала тұрғыны.
Кейіпкеріміз осы күні Достық үйі салынып жатқан орында мың шақты ағаш болғанын, кейін оның ізін де таппай қалғанын жеткізді.
Өңірде жыл сайын қаншама тал егілгенімен оның есебі жасалмағасын бәрі бекер деп есептейді.
— Сырдария өзінен небәрі 20 метр қашық аумаққа ұңғыма орнату, төбесінде сарқырап су ағып тұрғанда тал-теректің қурауы ақылға сыймайды. Аяқсу жетіп тұрса да ауызсумен суарып отыр. Бұрын аяқсумен суару жүйесін жасап бергенмін. Абаттандыру кезінде оны алып тастады, бірақ қайтадан жасаған жоқ. Әкімдікке де, мердігерге де ескерттім, нәтижесіз. Бұлай жалғаса берсе, талдан да, аллеялардан да айырыламыз. Қаншама шығын, келешегі жоқ жұмыс, — деді Болат Нұрқожаев.
Ол қараусыз қалған талдарды суаруға өзі араласуға мәжбүр. Қаншама жылғы еңбегі зая кеткенін қаламайды. Кейіпкеріміз мұның жоғарыда аталған көшелерге ғана емес, облыс орталығына тән жағдай екенін айтып отыр.
Қаладағы талдардың күтімсіз қалғанын география ғылымдарының кандидаты Оразхан Айдаров та жасырмады.
— Тал егуіміздің кемі жоқ, бірақ соңына дейін бағып-қаға алмаймыз. Қаншама қаржы далаға кетіп жатыр. Соны еккен мекемелерден талап етіп, бақылау жасаса дейсің. Мысалы, облыстық медицина орталығына қарама-қарсы Назарбаев даңғылының бойындағы бозарша ағаштары жаз бойы су келмей қурап тұрды. Мен жол бойындағы соларға қарап жүрген жұмысшыларға қаншама рет айтып ескерттім, олар «бізге қатысы жоқ» деп шықты, — деді ол.
Ғалым жасыл желекті сақтау және көбейту үшін суды аз қажет ететін, ауруға төзімді ағаш түрлерін таңдауға кеңес берді.
— Мысалы, қарағаш, тал, үйеңкі, аққайың сияқты көшеттер Қызылорда қаласының құрғақ климаттық жағдайына жақсы бейімделеді. Олар топырақты эрозиядан қорғайды, көлеңке береді және аз күтіммен ұзақ жыл бойы қызмет етеді. Мұндай көшеттерді сол жағалаудағы жаңа аудандарға отырғызу арқылы қаланың жасыл желегін тез әрі тиімді түрде кеңейтуге болады. Сонымен қатар тұрақты экологиялық мониторинг жүйесін енгізу қажет. Бұл ағаштардың санитарлық жағдайын қадағалап, ауруға шалдыққан немесе шіріген ағаштарды уақытында анықтап, оларды емдеуге немесе алмастыруға мүмкіндік береді, — деді Оразхан Айдаров.
Ағаштардың қурауына байланысты біз қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөліміне ресми сауал жолдадық. Жауап әлі келген жоқ.
Бұған дейін біз Аралдың табанына егілген сексеуілдің қанша пайызы қурап кететінін жазған едік.
