Қызылордада егілген ағаш қурап кетпес үшін не істеу керек
ҚЫЗЫЛОРДА. KAZINFORM — Қызылорда ағаш өсірудің түйткілі қандай? Kazinform аталған тақырып аясында маман, ғалым және бағбанның пікірін таразылап көрген еді.
Топырақтың құнары төмен
Әдетте, Сыр өңірі тұрғындары арасында жергілікті жерде тал өсіру қиын деген ұғым қалыптасқан. Расында, еккен көшет бірден көктеп кете қоймайды.
Десе де елдің арасында жайқалтып бау-бақша өсіріп жатқан азаматтар кездеседі. Бұл үшін не істеу керек? Көптің көкейінде жүрген сауал осыған саяды.
«Қазақ өсімдік қорғау және карантин ғылыми-зерттеу институты» ЖШС басқарма төрағасы Бақытжан Дүйсембеков оған басты себеп ретінде аймақтың табиғи-климаттық жағдайының қолайсыздығын алға тартады.
Облыс шөлді аймақта орналасқан. Жылдық жауын-шашын мөлшері өте аз.
— Айналып келгенде, ол қажетті судың жетіспеушілігін тудырады. Аймақтағы топырақтың көп бөлігі тұзды болып отыр. Бұл жағдай ағаштың тамыр жүйесінің дамуына кері әсер етеді. Өсімдіктердің суды сіңіру қабілетін төмендетеді. Сыр өңірінде жазғы мезгілде температура 40 градустан жоғары болады. Тіпті одан да көтерілетін кезеңі бар. Ол уақытта өсімдіктерде қосымша стресс тіркеледі. Мұндай жағдайда ағаштар көлеңке мен суды көп қажет етеді. Сондай-ақ ағаштың қалыпты өсуіне кедергісін келтіретін тағы бір табиғи фактор кездеседі. Ол — аймақта желдің тұруы салдарынан болатын шаңды дауыл. Бұл өсімдіктің жапырағына зиянын тигізеді. Фотосинтез процесіне кедергісін келтіреді, — деді ол.
Оның айтуынша, облыста топырақ жағдайы әрқилы. Топырақтағы тұз мөлшерінің жоғары болуы Сырдария өзенінің жағалауындағы алқаптарға тән.
— Шөлді-сазды және құмды топырақтар бар. Олар органикалық заттарға өте кедей. Яғни ылғал сақтай алмайды. Топырақтың құрамындағы қарашіріктің мөлшері (гумус) 1 пайыздан төмен. Бұл басқа өңірлермен салыстырғанда айтарлықтай аз. Сондықтан топырақ құнарының төмендегенін ескере отырып, оған қатысты тиісті шараларды қолға алған артық емес. Жасыл желекті макро және микроэлементтер, гумин қышқылдары, экстрасол, аквасорбент секілді өсімдік өсуін реттейтін заттармен қоректендеру қажет. Кейінгі уақытта Қызылорда қаласындағы қураған ағаштарды кесу жұмыстары ережеге сәйкес жүргізілмейді. Соның салдарынан ағаштар залалсызданып, көптеген зиянкестің зақымдауына алып келеді. Жалпы көктемгі-жазғы, жазғы-күзгі мезгілде зиян келтіретін зиянкес түрлері бар. Осыған байланысты ғылыми тұрғыда негізгі зиянкестер мен аурулардың зияндылығын таразылайтын мониторинг және болжау жүргізу қажет деп санаймын, — деп толықтырды ойын Б.Дүйсембеков.
Биыл 31 мың түп көшет егіледі
Қызылорда қалалық тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі жергілікті ауа райына қолайлы ағаш көшеттерін егуге мән берілетінін айтады. Сол арқылы қала орталығында жасыл белдеу жасауға көңіл бөлінеді.
— Былтыр 11 мың түптен астам Сыр талы, терек, қарағаш көшеті егілді. Сондай-ақ катальпа, айлант секілді сәндік ағаштар егуге мән берілді. Бұл ағаштар Сыр өңірінің құрғақ, ыстық ауа райына бейімделген. Оған қоса шөлге төзімді екені ескерілді. Аталған көшеттер әуежай, «Қызылорда-Шымкент» тасжолы, Тұңғыш Президент саябағы, «Сыр-Ана» монументі, облыстық әкімшілік ғимараты, Сұлтан Бейбарыс көшесінің бойы, Б.Шөкенов саябағы, «Тағзым» алаңы, Жанқожа батыр ескерткіші аумағында егілді. Мұндай жұмыс биыл да жалғасын табады. Алдын ала жоспар бойынша 31 мың түп көшет егеміз деген ойымыз бар. Оның ішінде 16 мыңнан астамы сквер, аллея мен орталық көшелерге егіледі. Қалғаны жасыл белдеу нысандары бойына орналасады. Оған қоса «Жасыл Қызылорда» мекемесі 353 мың дана бір жылдық және көпжылдық гүл егуді жоспарлап отыр, — деп хабарлады Қызылорда қалалық тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінен.
Айта кетсек, 2023 жылы «Жасыл Қызылорда» мекемесі құрылған. Былтыр қаңтар айынан бастап іске кірісті.
Мекеменің негізгі бағыты — қаланы көгалдандыру, каналдар мен арық жүйелерін тазалау, жерасты ұңғыма және насостар арқылы аяқсу беру, сквер аллеялар мен орталық көшелердегі гүлзарларға гүл егу, ағаш отырғызу, көгалды күтіп ұстау, қураған ағаштарды кесу, балақтау.
Суару жүйесіне селқос қарамайық
Қызылорда облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Серік Сермағамбетов өңірде егілген ағаштарды зерттеп және мониторинг жасалып отыратынын жеткізді.
— Қызылорда қаласында ағаш және гүлдерді егу ісімен «Жасыл Қызылорда» мекемесі айналысады. Қазір екпелерді цифрландыру мақсатында базаға енгізу санағын жүргізіп жатыр. Сол арқылы көшет шығымдылығын арттыру жоспарланып отыр. Жалпы, Сыр өңіріндегі топырақ құрамын зерттеген ғылыми-зерттеу институттарының зерттеуінше ағаштың шығымдылығы 60 пайыз шамасында деп белгілеген, — деді басқарма басшысы.
Ал ерікті түрде көгалдандыру жұмысымен айналысып Болат Нұрқожаевтың айтуынша, ағаш көшеттеріне арнайы күтім қажет. Әйтпесе олардың көктеп-көгеріп кете қоюы қиын.
— Сыр өңірінің топырағында ағаштар бірден бой көтеріп кете алмайды. Астана, Алматы, Шымкент және кейбір қалаларда егілген көшеттің барлығы шыға береді. Бізде олай емес. Жылма-жыл қаншама көшет егіп жатамыз. Олардың арасынан көгергені көзге көріне қоймайды. Оның тағы бір себебі бар. Қалада жасыл желекті суару мәселесі дұрыс жолға қойылмаған. Ал тамшылатып суару әдісімен ағаш егуге мүлдем болмайды. Бастысы, арықпен суару жүйесін пайдаланғанымыз артықтық етпейді, — деді ол.
Мұның алдында Алматыдағы Әлия мен Мәншүк саябағында Қызыл кітапқа енген емен ағашы кесілген еді.
