Меморгандардың әкімшілік деректерінде қандай қате жиі кездеседі

АСТАНА. KAZINFORM – Ұлттық статистика бюросы жанынан мемлекеттік органдар әкімшілік деректерінің дұрыстығын тексеретін институт құрылды. Бұл туралы Kazinform агенттігінің ресми сауалына Ұлттық статистика бюросы жолдаған жауапта айтылған.

- «Мемлекеттік статистика туралы» ҚР Заңына енгізілген өзгерістер шеңберінде Ұлттық статистика бюросына әкімшілік деректердің сапасын анықтау бойынша функциялар берілген. Қойылған міндеттерді іске асыру мақсатында «Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының Ақпараттық-есептеу орталығы» ШЖҚ РМК ведомстволық бағынысты ұйымының базасында деректерді бақылаушылар институты құрылды, - делінген хабарламада.

Мәліметке сай, деректерді бақылаушы – әкімшілік деректердің сапасын бағалау үшін әкімшілік дереккөздерге мемлекеттік бақылау жүргізу кезінде тартылатын статистика және мемлекеттік монополия субъектісінің ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласындағы маманы. Бүгінгі күні деректер сапасын бақылау департаменті қызметкерлерінің саны - 10 адам.

Әкімшілік деректердің дұрыстығын бақылау аномальды мәндерді, қарама-қайшылықтарды, сәйкессіздіктерді анықтау арқылы жүзеге асырылады. Сондай-ақ әкімшілік деректер дәл осындай деректерді жинайтын басқа да ресми дереккөздердің мәліметімен салыстыру арқылы тексеріледі.

Аталған институт өткен жылы орталық мемлекеттік органдар әкімшілік деректерінің сапасына бағалау жүргізген болатын. Соның нәтижесінде мемлекеттік органдарда көбінде мына санаттағы қате мәліметтер кездесетіні анықталды:

• Сай емес деректер және қате мәліметтер - жеке немесе бизнес сәйкестендіру нөмірлері (ЖСН/БСН) эталондық дерекқордан табылмайды немесе дербес деректерде қателер (атауы, мекенжайы және т.б.) болады.
• Аномалды мәндер - рұқсат етілген ауқымдардың шегінен шығатын мәндер. Мысалы, автокөлік құралы массасының теріс мәні.
• Қайталанатын мәндер - бір объектіге немесе тұлғаға жататын дерекқордағы қайталанатын жазбалар. Мысалы, бір елді мекеннің (кенттің, ауылдық округтің, ауданның, қаланың, облыстың) шегінде орналасқан үй шаруашылықтары мүшелері ЖСН-інің қайталануы.
• Ұлттық анықтамалық ақпарат элементтерінің дұрыс емес мәндері. Мысалы, әкімшілік-аумақтық объектілер жіктеуішінің күші жойылған кодтары пайдаланылады.
• Ескірген мәліметтер - таратылған кәсіпорындарға, қайтыс болған адамдарға немесе ескірген мекенжайларға қатысты ақпарат. Мысалы, қайтыс болған адамға немесе таратылған кәсіпорынға ауыл шаруашылығы жануарлары тіркелген.
• Міндетті өрістерді толтырмау - деректерді енгізу кезінде толтыру үшін міндетті өрістерді өткізу. Мысалы, автокөлік құралының толтырылмаған техникалық сипаттамалары (VIN-код, шасси нөмірі, авто атауы).
• Деректердің салыстырмалылығы - ұлттық анықтамалық ақпараттың өзекті емес элементтерінің пайдаланылмауы немесе пайдаланылмауы, уақытша, өңірлік және салалық бөліністе әкімшілік деректердің салыстырмалылығы, сондай-ақ ақпаратты ұсынатын тұлғалардың шеңберін сәйкестендірудің болмауы. Мысалы, ауыл шаруашылығы жануарлары бойынша әкімшілік деректерді жинау кезінде шаруашылық жүргізудің ұйымдық-құқықтық нысандарының анықтамалығы пайдаланылмайды, бұл ауыл шаруашылығы жануарлары бар жеке тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер бойынша деректерді дұрыс салыстыруға мүмкіндік бермейді.

Мәселен, 2024 жылы өткізілген Ауыл шаруашылығы министрлігі ақпараттық жүйелері әкімшілік деректерінің сапасын бағалау кезінде малдың орташа биологиялық жасынан асатын ауыл шаруашылығы жануарлары тіркелгені анықталған. Нақты айтқанда, 70 жастан асқан ірі қара мал, 15 жастан асқан ұсақ мал анықталған. Одан бөлек, таратылған ұйымдардың дерекқорларында қайтыс болған адамның атына ауыл шаруашылығы техникасы тіркелгені анықталды. Институт осы секілді жалған не ескірген мәліметтерді анықтап, түзетіп, оған жол бермеу амалдарын енгізіп, статистикалық деректің сапасын арттырады.

Еске сала кетейік, бұған дейін елімізде статистика қалай жасалатыны жайлы жазған едік.