Ортағасырлық Сарайшықтан табылған кесенің қандай құпиясы бар
АТЫРАУ. KAZINFORM – Атырау облысында ортағасырлық Сарайшық қалашығынан табылған құнды жәдігер көп. Мұнда алғашқы археологиялық экспедиция 1950 жылы басталған.
Бұдан 74 жыл бұрынғы алғашқы экспедицияға Қазақстанның археология мектебiнiң негiзiн қалаушы Әлкей Марғұлан жетекшілік еткен. Сарайшық мұражай-қорығының директоры болған Молдаш Бердімұратов «Сол экспедиция құрамында болған археологтар Сергей Толстов пен Героним Пацевич Сарайшықты Х-ХІ ғасырларда Саксин қаласының орнында орнында бой көтерген деп санайды. Ұлы Жібек жолындағы Сарайшықты Хорезм тұтқындары салған», деп естелік қалдырған.
Оның пікірінше, Сарайшық қаласының тарихы үш кезеңге бөлінген.
«Біріншісі – қалыптасу кезеңі, екіншісі – Алтын Орда дәуірінде Еуропаны, Орта Азияны, Қазақстанды қиыр Қытаймен байланыстырған ірі сауда орталығына айналу кезеңі. Бұл кезеңде Сарайшыққа аптасына 700-ден 1200-ге дейін сауда керуені келіп-кеткен деген дерек бар. Ал, үшіншісі – Үлкен Ноғай Ордасының орталығы болған кезде Иван Грозный жіберген топтың қолынан күйреуі», - деген еді марқұм Молдаш Бердімұратов.
Махамбет ауданының аумағында орналасқан Сарайшық тарихын қалашығын 1999 жылы қайта зерттеу қолға алынған. Сол кезден бері мұнда құнды жәдігерлер көп табылды. Соның бірі – түсі өзгеретін кесе.
«Сарайшықта 1999 жылы қазба жұмысы қайта жалғасты. Сондай қазба жұмысы кезінде әуелі құмыра табылды. Содан соң балшық аралас топырақтың арасына кесе шықты. Бір ерекшелігі қанша ғасыр өтсе де кесеге ештеңе жұқпаған. Құдды зауыттан шыққан кезіндегідей жарқырап тұр. Кесені қолыма ұстап, аударып-төңкеріп тұр едім. Қасымдағы археолог «Бұл құнды олжа болды ғой. Мұны атап өтуі керек» деді. Жұмыс күнінің соңына таман шөлмек алдырдық. Археолог «Мен осы табылған кесемен ішемін» деген соң кесені қолына ұстаттым. Жайық өзенін барып, кесені сумен шайып әкелді. Кесеге арақты құйған кезде ыдысымыз қап-қара түске енді. Өзіміз шошып кеттік. Арақты төгіп тастап едік. Сол кесеміздің түсі бастапқы қалпына келді. Су құйдық. Одан соң ащы айран құйдық. Кесенің түсі өзгерген жоқ. Машинадан бензин алып, кесеге құйып қарадық. Міне, қызық, кесе қайтадан қарайып шыға келді. Демек, адамға ішуге болмайтын сұйықты бірден аңғартады», - деген болатын Молдаш Бердімұратов.
Бұл кесе – Сарайшықтан табылған құнды жәдігердің бірі. Түсі өзгеретін кесе 2000 жылғы қыркүйекте елордадағы Тұңғыш Президент мұражайына қойылған.
Еске сала кетелік, бұған дейін Ортағасырлық Сарайшықтан көне кесененің дромосы табылғанын жазған едік.
