Полипропилен өндірісі: Қазақстанның индустриялық дамуының жаңа кезеңі
АСТАНА. KAZINFORM — Бұрын Қазақстан полипропиленді негізінен сырттан сатып алатын. Оны отандық өндірісте өндіруге мүмкіндік болғанымен, қосылған құн тізбегін қалыптастыруға нақты қадам жасалмаған еді. Алайда 2022 жылдың соңында іске қосылған KPI (Kazakhstan Petrochemical Industries Inc.) зауыты бұл жағдайды өзгерте бастады.
Полипропилен – стратегиялық маңызды шикізат түрі болмаса да, қазіргі заманғы өнеркәсіп саясатының кемелденуін нақты көрсететін материалдардың бірі. Мұнай, газ немесе металл секілді бастапқы шикізат қатарына жатпайтынына қарамастан, дәл осындай аралық өнімдер қазіргі индустрияда қосылған құн тізбегінің негізіне айналып отыр.
Соңғы жылдары Орта Азия елдері, соның ішінде Қазақстан да, шикізат экспортына тәуелділіктен өңдеу секторына біртіндеп көшуді бастады. Бұл үрдістің айқын көрінісі – полипропилен өндірісі.
Бұрын Қазақстан полипропиленді негізінен сырттан сатып алатын. Оны отандық өндірісте өндіруге мүмкіндік болғанымен, қосылған құн тізбегін қалыптастыруға нақты қадам жасалмаған еді. Алайда 2022 жылдың соңында іске қосылған KPI (Kazakhstan Petrochemical Industries Inc.) зауыты бұл жағдайды өзгерте бастады. Бұл жоба көлемі мен технологиялық архитектурасы жағынан ғана емес, халықаралық серіктестіктердің қатысуымен де ерекшеленеді: құрылысқа қытайлық мердігерлер тартылды, ал ресейлік СИБУР іске қосу мен технологиялық сүйемелдеу кезеңінде қолдау көрсетті. Мұндай әріптестік жобаның тұрақты жұмыс істеуіне негіз болды және өндіріс стандарттарын бекітті.
Ең қызығы – KPI тек өнім өндіріп қана қоймай, отандық нарықты өз айналасына шоғырландырып жатыр. 2025 жылдың алғашқы жартыжылдығының қорытындысы бойынша, компания ішкі нарықтың 70%-дан астамын қамтамасыз етіп отыр (былтыр – 57%). Бұл өсім тек импорттың азаюымен емес, сонымен қатар отандық қайта өңдеу кәсіпорындарының көбеюімен және жұмыс істеп тұрған өндірістердің жүктемесінің артуымен де байланысты. 2025 жылдың қаңтар-мамыр айларында зауыт 175 мың тонна полипропилен өндірді, ал ел ішіндегі қайта өңдеу көлемі 28%-ға өсті.
Бұл ресми бағдарламаның шеңберінде жүргізіліп жатқан индустрияландыру емес. Бұл – нарықтың тұрақты шикізат көзіне тәуелділік арқылы табиғи түрде дамуы. KPI тұтынушыларды технологиялық тұрғыдан сүйемелдеп, жаңа кәсіпорындар үшін арнайы коммерциялық ұсыныстар ұсынып, 12 түрлі полипропилен маркасын шығарып отыр. Сонымен қатар жаңадан ашылған компаниялармен тығыз жұмыс істейді. Осы саясат аясында 2025 жылы Central Asia PlastWorld көрмесінде Алматыдағы TI компаниясымен жасалған келісім – жай ғана коммерциялық мәміле емес, шағын және орта бизнеске бағытталған тұрақты тұтынушылар базасын қалыптастырудағы маңызды қадам.
Экспорт әзірге басты бағыт емес. Түркия, Қытай, Ресей және Еуропаға жеткізілімдер туралы айтылғанымен, егжей-тегжейлі ақпарат берілген жоқ. Әзірше ішкі нарыққа басымдық беріліп отыр. Бұл – прагматикалық шешім: логистикалық қиындықтар бар, ал ел ішіндегі сұраныс әлі қалыптасу үстінде. Осындай жағдайда KPI тек өндіруші рөлін ғана емес, қайта өңдеушілер үшін серіктес, кеңесші рөлін де атқарып отыр – технологияны игеруге, логистикаға, оқытуға көмектеседі. Мұндай қолдау ресми құжаттарда жазыла бермесе де, қалыптасып жатқан өнеркәсіптік инфрақұрылым үшін өте маңызды.
Алдағы кезеңде полипропилен кластерінің тұрақты дамуы көлік, қоймалық инфрақұрылым, жабдықтарға қолжетімділік және мамандар даярлау сынды ілеспе салалардың даму қарқынына байланысты болады. Бүгінде KPI осы үдерістің қарқынын белгілеп отыр. Енді бұл қарқынның қаншалықты ұзақ әрі тұрақты болатынын уақыт көрсетеді.
