Тасқынның шығыны 200 млрд теңгеден асуы мүмкін – Ерлан Саировтың болжамы
АСТАНА. KAZINFORM – Мәжіліс депутаттары тасқын болған өңірлерді аралап, апат салдарын жоюға атсалысып жүр. Осындай мақсатпен Шығыс Қазақстан облысына сапарлап келген депутат Ерлан Саиров Kazinform тілшісіне сұхбат берді. Шығыстағы ахуалды көзімен көріп қайтқан депутат су шаруашылығындағы бүкіл республикаға тән мәселелер туралы тұщымды ойлар айтты.
«Шығыста жағдай күрделі, бірақ тұрақты»
- Қазір депутаттардың бір тобы тасқын болған өңірлерде жүр. Өзіңіз де барып келдіңіз. Оның шығындарын партияларыңыз көтеріп жатыр ма, әлде Мәжіліс бөле ме?
- Ең бірінші Мәжілістің қаражатында осындай қиын жағдайларда депутаттарды өңірлерге жіберетін шығыстар қарастырылған. Кей кездері «Amanat» партиясы өтейді. Осы жолы Мәжіліс көтеріп отыр.
- Тасқын аймақтарына барайық деп өздеріңіз сұрандыңыздар ма? Әлде аппараттан тапсырма түсті ме?
- Мәжіліс дегеннің өзі ұжымды орган ғой. Ұжым болып осындай шешім қабылдадық. Шұғыл жағдайларда депутаттар фракция ішінде, кейін фракциялар арасында ақылдасады. Соның қорытындысы бойынша шешім қабылдаймыз.
- Шығысқа барып қайттыңыз. Әлеуметтік желіден жолдардың сапасын тексеріп жүргеніңізді көрдік. Сапарыңыздың нәтижесінде не өзгерді, не өзгеруі мүмкін?
- Абай облысы мен Шығыс Қазақстан облысындағы негізгі мәселенің бірі – Қалбатау-Боғас бағытындағы жолды салып бітіру. Ол жол төрт жыл бұрын біту керек болатын. Бұрын «КазГер» деген компания болған, олар бөлінген қаржыны қолды қылды. Қазір компания ауысты. Оған дейінгі мердігер компанияның басшылығы сотталып кеткенін білесіздер. Жолға бөлінген қаржының бәрі қайтты деп жатыр.
Қазіргі мердігерлер жыл аяғына дейін жолды ашамыз деп отыр. Ол жерде асфальтқа екі қатпар төселу керек. Тым болмағанда соның бір қатпарын төсеп, жолды ашамыз деп отыр.
- Жобадан бұлай ауытқудың технологиялық салдары сарапталды ма? Технологиялық тізбек сақталмай салынған жол ертең көпке шыдамай қалып жүрмей ме?
- Ондай тәсіл тәжірибеде бар. Майқапшағай-Боғас аралығындағы жағдай да қиын болды ғой. Сол кезде мердігерлермен келісіп отырып, кейбір тұстарда бірінші қатпары төселіп біткеннен кейін қозғалысты ашқызып отырдық. Екінші қатпарды шағын учаскелерге бөліп төсеп шығуға болады.
- Күн тәртібінде тұрған тасқын мәселесіне оралайық. Шығыста қар сәуірдің ортасынан кейін еріп бастайды да, маусымның басына дейін жалғасады. 2018 жылы қазіргі Абай және Шығыс Қазақстан облыстарының бірнеше ауданында тасқынға байланысты жергілікті деңгейдегі төтенше жағдай режимі жарияланды. Сол кезеңнен жергілікті басшылардың сабақ алғаны көріне ме? Сіз сол өңірді жиі аралайсыз ғой.
- Шығыста тиісті топан су, төтенше жағдайларға қарсы инфрақұрылым бар. Осы жолы ШҚО-да Көкпектіден Самарға бұрылған кезде тасжолды үш жерден су алып кеткенін көрдік. Мердігерлер жедел түрде қосымша құбырлар қойып, қиыршық тас, топырақ тасып, бір жарым күннің ішінде жолды ашты.
Шығыста тасқын қаупі деген бұрыннан өзекті. Өйткені, таулы аймақ болғандықтан өзендері асау, қар қалың түседі. Бұқтырма деген өзеннің мінезі Ертістен де алапат. Сондықтан, ондаған жылдар бойы қалыптасқан тасқынға жауап берудің алгоритмі, жадысы бар. Белгілі бір инфрақұрылым бар. Қазір жағдай күрделі, бірақ тұрақты деп айтуға болады. ШҚО әкімімен оперативті байланыстамыз. Күршім, Тарбағатай, Катонқарағай, Марқакөл, Үлкен Нарын аудандарының әкімдерімен сөйлестім. Олар да жағдай тұрақты деп отыр.
- 2018 жылы Алтай, Глубокое, Шемонаиха аудандары тасқыннан қатты зардап шеккен еді. Бұл аудандарда да асау өзендер бар емес пе?
- Әзірге тыныш. Тыныш болсын деп тілеп отырмыз.
- Шығыстағы Ертістің бастауы Қытайда. Оған құятын қар суы мен мұздықтар маусымның ортасына дейін ериді. Бір жылдары Қытай Ертісті буып жатқан тоспалардың суын игере алмай бізге ағытып жіберген болатын. Содан Ертіс суы Өскеменнің көшелеріне де жайыла жаздаған. Жерлестеріңіз биыл да солай болмасын деп алаңдап отыр...
- Енді ол халықаралық деңгейде жолға қойылған дүние ғой. Бір-бірімізге алдын ала ескертіп, құлақтандыра отырып шешім қабылдаймыз. Шығыстағы ең негізгі мәселе Марқакөл ауданының ахуалы болып тұр. Қыста ондағы елдің қар құрсауында қалғанын көрдіңіздер. Сол қар еріген кезде біраз қиындық болуы мүмкін. Сіз келердің алдында ғана аудан әкімінің міндетін атқарушымен сөйлестім. Қар біртіндеп еріп жатыр дегенді айтты.
«Биылғы тасқындардың шығыны 200 млрд теңгеден асатын түрі бар»
- Шығыстан жалпы ауқымға оралсақ. Тасқынды еңсергеннен кейін шығындарды өтеу мәселесі алға шығады. Тасқынның экономикалық зардаптарын есептеп, өтейтін комиссияға депутаттарды қосып жатыр ма?
- Біз қазір бақылап отырмыз. Егер мәселе туындап жатса, араласамыз. Тасқын бүлдірген үйді мемлекет салып беру керек. Одан кейінгі негізгі мәселе – мал-жан. Өкінішке қарай, біздің кейбір азаматтар малын ресми тіркетпейді. Бірақ тіркелген мал да, тіркелмеген мал да – халықтың тікелей шығыны. Соны қалай өтеу керек? Осындай мәселе тұр. Одан кейін балалар мектепке бармай қалды. Олардың жазғы демалысы қалай болады? ҰБТ-ны қалай тапсырады? Бізге Үкімет мүшелері күнде келеді. Осы сияқты мәселенің бәрін солардың алдына қойып отырмыз.
- Мен айтып отырған комиссияға «депутаттар да кірсін» деген талап қоймадыңыздар ма? Тасқын кезінде елдің ішінде болған, халықтың жанайқайын ет құлағымен естіген депутаттар ондай комиссиялардың ішінде болу керек сияқты?
- Бұл былай болады. Қазір комиссия жұмысына араласпаймыз. Бірақ халықтан шағым түссе, міндетті түрде Үкіметтің назарын соған аудартамыз.
- Халық сонда қайда шағым түсіру керек?
- Әлеуметтік желі бар ғой қазір.
- Шығынды есептеу, өтеу алгоритмі әлі айқын емес сияқты. Малынан айрылған халықтың мәселесімен тасқынға байланысты құрылған республикалық штаб мамандарына хабарласып едік, ауыл шаруашылығы министрлігіне сілтеді.
Ертең мал тіркеуде болғанның өзінде өлексесін таппаса, суға кеткен малдың тасқыннан өлгенін дәлелдеу қиын болады. Санитария мамандары өлексенің көзін жоя бастайды. Малдың сырғасын сақтау керек бола ма? Тіркеуде жоқ малдың шығыны қалай есептеледі? Осының бәрін сұрап жолдаған сауалымызға жауап ала алмай жүргенімізге бір апта болды. Ауыл шаруашылығы министрлігіндегілер малдың шығынын әр өңір өзі есептеп, өтейтінін айтты. Сонда осы күнге дейін ортақ бір алгоритм болмаған ба?
- Қазір өлген малдың бәрі судың астында, балшық боп жатыр. Бұл сұрақтарыңыздың жауабын ауыл шаруашылығы министрлігінің мамандары айту керек.
- Сіздердің алдарыңыздан ондай алгоритм үлгісі өткен жоқ па?
- Профильді министрлік өкілдерін Мәжіліске шақыртып, нақты мәселелерді қойып отырмыз, бұл мәселе де жеткізілетін болады.
- Кеше өнеркәсіп және құрылыс министрлігі тасқын бүлдірген үйлердің орнына 80 шаршы метрлік үш бөлмелі үйлер мен 160 шаршы метрлік қоспәтерлі қоржын үйлер салынатынын мәлім етті. Әлеуметтік желіде осы қоржын үй жобасына қарсы пікір айтылып жатыр. «Бұрын жеке-жеке тұрған үйлерді бір-біріне міңгестірудің қандай қажеті бар? Басқадан үнемдесе болмай ма?» деген пікірлерді көріп, оқып отырмыз.
- Шынын айту керек, қазір Үкіметтің де жағдайы онша емес. Биылғы тасқынның шығыны менің есебім бойынша 200 млрд теңгеден асып кетейін деп тұр. Сондықтан бізге мемлекеттен тыс жекеменшік компаниялардың да көмегі өте қажет. Далада қалған азаматтардың бәрі келесі қысты жылы үйде қарсы алу керек. Басты мәселе осы.
«Су министрлігін салаға қатысы жоқ маман басқарып отыр»
- Жалпы, тасқынның салдарын жою жұмыстарына белсенділер мен еріктілер өте жақсы тартылып жатыр. Бірақ жан-жақтан бөлінген ақшаны, Үкімет резервінен алынған дүниені, халықтың жинап берген көмегін әділетті үлестіру ісіне қаржыгер, заңгер белсенділер тартылып жатқан жоқ. Бізде жемқорлықпен өз күшімен күресіп жүрген Дидар Смағұлов сияқты белсенділер бар. Соларды тартуға болмас па еді? Сіздер неге осындай бастама көтермедіңіздер?
- Дидар Смағұлов – «Amanat»-тың жанындағы жемқорлыққа қарсы іс-қимыл кеңесінің мүшесі. Олар сіз айтқан мәселелерді өзі барып қадағалаймын десе, ешкім қой демейді. Қазір керісінше, жергілікті органдарға осы мәселенің бәрінде ашықтық болғаны керек деп ойлаймын. Өйткені, бөлініп жатқан қаржы мен материал үшін міндетті түрде жауап алынады.
- «Қазгидромет» басшылары қазір тасқын құрсауында жатқан өңірлерге желтоқсан айынан бері бірнеше рет дабылды ескерту жібергендерін айтты. Ол ескертулерден нәтиже шықпай жатқанын БАҚ арқылы, Парламент депутаттары арқылы жоғары жаққа ертерек жеткізуге болатын еді ғой дейтін өкініш бар. Бәлкім мекеменің жұмысын осы жағынан реформалау керек шығар?
- Бұл жердегі алгоритм айқын. Олар әр мәселені Үкіметке, министрге, Президент әкімшілігіне, бәріне жеткізіп отырады. Дабылды ескертуді мәлімдеудің де жабық және ашық режимдері бар. Сондықтан олар өз каналдары бойынша жұмыс істеген. Реформалау деп отырсыз ғой, менің ойымша, жүйені ауыстыру керек. КСРО кезінде «Қазгидромет» мемлекеттік өкілетті орган ретінде қалыптасқан, өзінің авиапаркі болған, бастығы Д. Қонаевтың кеңесшісі деңгейінде болған.
- Демек, мемлекет басшысының кеңесшісі деген өкілеті болу керек дейсіз ғой?
- Иә. Дінмұхамед Қонаев күн сайын «Қазгидромет» басшысынан есеп алып отырған. «Қазгидромет» қана емес, осы сияқты сараптама институттарының бәрінің дәрежесін түсіріп тастағанбыз. Осыдан кейін мемлекеттік құрылымдардың әрекеттесу тізбегін басқаша құру керек болады.
Одан кейін институционалдық жады деген бар. Бізде қазір сол жоқ. Мысалы, қазіргі су ресурстары және ирригация министрі суға мүлдем қатысы жоқ адам. Салаға еш қатысы жоқ адам министр болып отыр. Аумағы әлемде тоғызыншы орын алатын елдің қай түкпірінде топан су болатынын су шаруашылығының айналасында жүрмеген адам қайдан біледі?
- Дұрыс қой, бірақ сол адамның кандидатурасын Үкіметке Мәжіліс мақұлдап берді емес пе? Сіздер де ол жерде болдыңыздар ғой...
- Дәл мен мақұлдаған жоқпын.
- Сіз болсаңыз қарсы болар ма едіңіз?
- Жоқ, мен болсам осы сұрақты қоятын едім. «Ертең бүгінгідей мәселе болса, қалай жауап бересіңдер?» деп сұрайтын едім.
Одан кейінгі бір үлкен мәселе – бізге инфрақұрылымға көп қаржы салу керек. Су айналасындағы инфрақұрылымға 30 жылдың ішінде мүлдем қаражат салынбаған. Біз 2,1 млрд доллар шығындап EXPO-ны өткіздік. Қазір сол EXPO-ның пайдасын кім көріп отыр? Ешкім көріп отырған жоқ. Ал сол ақшаны ауыл шаруашылығының инфрақұрылымына жіберген болсақ, қалай болар еді? Қазақстанның әрбір ауданында бір-бір ірі бөгет бар. Олардың бәрі қаусап тұр.
- Мұны қандай дерекке сүйеніп айтып отырсыз? Сондай сараптама бар ма?
- Мысалы, Шығыс Қазақстан облысының Тарбағатай ауданындағы Қандысу, Зайсан ауданындағы Үйденені білем. Айналысып жүргенімізге 4 жыл болды. Қолымда премьер-министрдің орынбасарының қаулысы бар. «Қаржыландыру мәселесі екі айдың ішінде шешілсін» деген пәрмен берген. Екі айыңыз не, төрт жыл болды – әлі шешілген жоқ. Дәл осындай мәселе бүкіл Қазақстанның әрбір ауданында бар.
- Сіз айтқан екі қойманың мәселесі Мәжілістің дәрменсіздігін көрсете ме, әлде Үкіметтің құлықсыздығы ма?
- Бұл – мемлекеттік бюрократияның кесірі. Бюрократия қозғалмайды.
- Тағы да жүйе кінәлі дейсіз ғой?
- Жоқ, премьер-министр орынбасарының тапсырмасын экономика, қаржы министрліктері әлі орындамай отыр ғой. Үкімет қалай істейтінін білмеймін, бірақ бізге өте қомақты инвестиция керек. Бөгеттерді жөндеу керек. Кейбірін тіпті қайтадан салу керек. Одан кейін каналдар салу қажет. Қазір топан су басып жатыр ғой, соның маршрутын зерттеп, келесі жылы қайталанса үлкен су арналарына қалай бұрып жіберетінімізді пысықтау керек. Халыққа қолайсыздық жасамай жинақтау мәселесі және бар. Сондай бір инфрақұрылым жасау керек, өйткені климат өзгеріп тұр. Үндістанда, Тынық мұхит елдерінде муссондық жаңбырлар үй айға созылып жатыр. Қазақстанның климатында бүгінгідей тасқындар жиі қайталануы ықтимал. Осының бәріне дайын болуымыз керек.
«Тасқыннан зардап шеккендердің несиелік төлемі бір жылға шегерілу керек»
- Климат деп қалдыңыз ғой, кейбір мамандар қазіргідей құбылмалы табиғат жағдайында тасқындардың маршрутын өткен жылдарға қарап болжау мүмкін еместігін айтып жатыр. Өйткені, биылғы тасқын маршруттары келесі жылы басқа жақтан құбылып шығады дейді...
- КСРО кезін еске алайықшы. Ол кезде де топан су болған. Бірақ зардабы халықты айналып өтетін. Өйткені, үйлерді ойпат, еңіс жерге салғызбайтын. Топан су өтетін тұстардың бәріне құрылыс түсіртпейтін. 30 жылдың ішінде соны жобалайтын картаның бәрі жоқ болып кетті. Мамандар саладан кетті де, ешкім ештеңені білмейтін деңгейге түстік.
Одан кейін арық тазалау, қар тоқтату, топан судың бағытын бұрып жіберу сияқты гидротехникалық жұмыстар уақтылы жүргізіліп тұратын. Д. Қонаевтың естелік кітабын оқысаңыз, осының бәрі айтылған.
- Су шаруашылығы инфрақұрылымына 30 жылда қаржы бөлінген жоқ деп отырсыз ғой. Менің есімде су комитетінің бір төрағасы жемқорлық бойынша сотталғаны қалыпты. Демек, қаржы бөлінбеді емес, бөлінді ғой. Бірақ желініп кетіп отырды. Солай ма?
- Жоқ, мәселе мынада. Қытайдағы, Еуропа елдеріндегі, Америкадағы гидротехникалық құрылыстарды көрдіңіз бе? Орасан қаржы салынғаны көзге ұрып тұрады. Жалпы инфрақұрылымға өте көп қаржы керек.
Мемлекеттің негізгі функциясы – инфрақұрылымға қаржы салып, гидро-құрылыс, жол, көпір, бөгет салу.
Егер инфрақұрылымға қаржы салмайтын болса, осындай жайтты басымыздан әлі талай өткіземіз. Өкінішке қарай, өмірдің шындығы осы. Бір жағынан қоғамдық бақылауды арттыру керек. Екінші жағынан қаржыны көбейту керек.
- Су шаруашылығын дамыту тұжырымдамасы қабылданғанын білетін шығарсыз. Сол құжатта 2030 жылға дейін жаңадан 20 су қоймасын салу жоспарланған.«Қазсушар» мекемесіндегі каналдардың 60%-ы тозыпты. 2028 жылға дейін 14,5 мың шақырым каналды бетондау көзделіп отыр. Демек, сіз айтып отырған дүниелер бұрыннан жоспарда тұр ғой?
- Ол тұжырымдама қабылданған кезде батыстағы тасқын болмаған. Енді қазір биылғы тасқынның маршруты мен зардабын есепке алып, тұжырымдаманы соның негізінде қайта өзектендіру керек болып отыр.
- Тасқынның салдарын жоюға ірі кәсіпорындармен бірге банктер де ақша бөліп жатыр. Әлеуметтік желіні қарасаңыз, жұрт сол бөлінген ақшаның діттеген жеріне жететініне сенбейді. «Банктер ақша бөлгенше, тасқынға ұшыраған халықтың несиесін кешіріп, мерзімін шегере тұруы керек» деген уәждер айтылып жүр. Бұл тұрғыдан Үкіметке не ұсынып жатырсыздар?
- Қазіргі жағдайда банктер тасқын кесірінен далада қалған азаматтарға біраз кешірім жасау керек. Ал қомақты, ұзақ мерзімді несиелердің төлем мерзімін бір жылға дейін шегеру керек. Кейбірінің суда қалған үйі несиеге салынғанын естіп жатырмыз. Шаруасын дамытуға, малын көбейтуге, көлікке кредит алғандар бар. Оларға белгілі бір өтемақы керек. Малынан айырылып қалды, техникасы жарамсыз болып қалды, кәсібі тоқтап тұр. Несиені несімен төлейді? Проблема өте көп.
- Дұрыс қой. Бірақ банктер ертең тасқынға деп бөлген 500 млн, 1 млрд теңгені алға тартып, несиені шегеруден, ішінара кешіруден бас тартуы мүмкін ғой.
- Мемлекетте «ескерілмеген пайда» дейтін ұғым бар. Мысалы, бірнеше банк кезінде мемлекеттен миллиардтап көмек алды ғой. Сол көмек қазіргі таңдағы бюджеттің ақшасы болатын, яғни мемлекеттің ескерілмей қалған пайдасы еді. Банктердің қазір беріп жатқан көмегін мемлекеттің ескерусіз қалған пайдасы ретінде қабылдау керек.
- Үкімет мүшелері алдымызға күнде келіп ақылдасып жатыр дедіңіз ғой. Тасқыннан зардап шеккен тұрғындардың несиесіне байланысты қандай шешімдер ұсынылып жатыр?
- Ол да айтылады.
- Болмаса, сіздерден қандай ұсыныс айтылды?
- Кейбір үйінен, малынан айырылып қалған азаматтар ертең өмірден түңіліп кетпеу үшін жағдайын түзеп беруіміз керек. Тіпті, кейбір несиелерді кешіріп беру қажет. Бірақ бұл бір реттік, ерекше жағдай болуы керек.
- «Қазгидрометтің» ескертуіне қайта оралайықшы. Ескертуге ден қоймаған бірнеше шенеунікке қатаң сөгіс берілді. Бұл лайықты жаза ма? Халық жауапты басшылардың қағаз жүзіндегі жазамен құтылып кеткенін түсінбей жатқанын өзіңіз де көріп отырған шығарсыз...
- Менің ойымша, қазіргі ахуал түзеліп, бәрі реттелгеннен кейін бұл мәселеге қайтадан ораламыз. Елде мынандай моральдік, қаржылық, гуманитарлық, адами шығын болып жатқан кезде жауапты адамдар өз тағдырымен жауап беру керек деп есептеймін.
- Тағдырымен жауап беру деген – қылмыстық жауапкершілік те қарастырылу керек деген сөз бе?
- Иә, міндетті түрде.
- Бәлкім өзіңіз айтқан сараптама институттарының дабылына құлақ аспаған шенеуніктердің мәселесін қылмыстық заңнамаға жеке бап етіп енгізу керек шығар?
- Қазір енді заңдардың көбін қайтадан қараймыз ғой.
- Нақты өзіңізге қатысты айтсаңыз, осындай ұсыныс енгізесіз бе? Әлде ол жағына бас ауыртып отырған жоқсыз ба?
- Енгіземіз.
Мемлекеттік материалдық резерв неге құпия мәліметке жатқызылған?
- Тасқынға бір жұдырықтай жұмылып қарсы тұрып жатқан отандастарыңызға басқа не айтасыз?
- Осы жағдайдың бәрі реттелгеннен кейін аймақтық даму бағытында үлкен реформалар қолға алыну керек. Реформалардың түпкі мақсаты – халықтың қоғамдық бақылауын арттыра отырып, әкімдерге құзырет беру. Әкімдерде инертті материал алып, шағын резервуарлар жасауға бір ай уақыт болды. Бірақ ешкім қимылдаған жоқ. Әкімдер қимылдауға қорқады. Өйткені, заңнан кішкене шалыс кетсе, прокуратура жетіп келеді. Өкінішке қарай, заңымыз сондай. Олар жұмыс істеуге, шешім қабылдауға қорқады. Сондықтан әкімдердің құзыретін арттыра отырып, қоғамдық бақылауды күшейту қажет. Өйткені, бәрін Астанада отырып басқару мүмкін емес. Абай және Шығыс Қазақстан облыстарын қарап отырмын. Жергілікті әкімдердің көбі – жас балалар. Шамасынша жұмыс істеп жатыр. Бірақ қолдарында соншалық бір материалдық ресурс жоқ. Бір кәсіпкерден трактор сұрап, бір бизнесменнен экскаватор сұрап, шаруа шешіп жүр.
Біз мемлекетке деген көзқарасымызды да өзгертуіміз керек. Мемлекет мәселенің бәрін жалғыз шеше алмайды. Мемлекеттің де құзыреті шектеулі. Одан әрі аса алмайды. Сондықтан «Қазақстан үшін ұжымдық жауапкершілік» мәселесін қарауымыз керек. Бұл біздің мемлекет болғаннан кейін оған мен де, сіз де жауап беруіңіз керек.
- Нақты қандай көзқарасты өзгерту керек деп отырсыз? Мемлекеттен көмек сұрай бермеу керек дейсіз бе?
- Мысалы, аймақтардағы бизнесмендер мемлекетке көбірек көмектесу керек. Қазір бюджеттің де жағдайы өте мүшкіл. Шетелдің тәжірибесін қарасаңыз, әлеуметтік-экономикалық мәселенің көбін бизнесмендер өз мойнына алған. Өкінішке қарай, бізде олигархтар бай, мемлекет пен халық кедей боп қалды. Мемлекет те кедей халықтың қатарына қосылды. Жауапкершіліктің бәрін мемлекетке жүктей берсек, ертең ол құлап тынуы мүмкін. Сондықтан ірі бизнесмендер жауапкершілікті бөлісу керек.
- Жауапкершілікті бөлісу деп – көмек көп бөлуді айтып отырсыз ба?
- Иә.
- Тасқын аумақтарына бөлінген қаржыға көңіліңіз толмай отыр ма?
- Аз ғой. Түк беріп отырған жоқ деуге болады. Мемлекет оларға халықтың есебінен қанша рет көмектесті?! Қандай жеңілдіктер, мүмкіндіктер жасап берді?! Оның бәрі түспей жатқан салық қой. Халық сол салығының қайтарымын әлі көрген жоқ.
- Мемлекеттік материалдық резерв деген бар ғой. Тасқын басталған кезде менің редакциядағы әріптесім сол резервте «тасқыннан зардап шеккен халықтың керегіне жарайтын қанша материал бар» екенін сұрап, сауал жолдады. «Бұл Төтенше жағдайлар министрлігінің ішкі құжаттарымен құпия мәліметке жатқызылған ақпарат» деген жауап алды. Біз ол жерде әскери техниканың санын немесе резерв қоймаларының координаттарын сұрап отырған жоқпыз. Материалдық резервтегі тауарлардың көлемі қалай, неге құпия ұсталуы керек? Ол салық төлеушілердің қаражатына алынған дүние емес пе? Осы мәліметтерді ашық етуге депутат ретінде кірісе аласыз ба? Материалдық резервтегі бұйымдар мен өнімдер қалай жаңаланып отыратынын, оның көлемін, қайда жұмсалып жатқанын халық біліп отыру керек деп ойламайсыз ба?
- Толықтай келісемін. Бұл мәселе бойынша сигналдар бар. Өзіңіз де көтеріп отырсыз. Алдағы уақытта осы мәселе Мәжілісте көтерілетіне сенімдімін. Көтеремін!
